توضیحات: زیر مجموعه: مقالات; دسته: قرآن و عترت; منتشر شده در 20 ارديبهشت 1401; نوشته شده توسط محمدعلی صدری; بازدید: 768

مقدمه نشریه هادی شماره 117

السلام علیکم یا اهل بیت النبوه و ...

وأشهد أنّ محمّداً عبده المنتجب ورسوله المرتضي أرسله بالهدي و دين الحق ليظهره علي الدّين كلّه ولوكره المشركون؛

و شهادت مي‏دهم كه محمّد (صلي الله عليه و آله و سلم) بنده خالص و برگزيده خدا و رسول پسنديده اوست. او را با هدايت و آيين حق فرستاد تا بر جميع اديان و مذاهب، پيروز گرداند؛ هر چند مشركان را خوش نيايد

...

آيين پايدار

اين جمله برگرفته از آيه‏اي است كه مضمون آن سه بار در قرآن كريم ذكر شده است.[ سوره توبه، آيه 33؛ سوره فتح، آيه 28؛ سوره صف، آيه 9. ] هر سه آيه كه در ضمن آيات جهاد آمده است، پس از ترغيب و تشويق مردم به دفاع از حق، پايان اميدبخشي را به مسلمانان مجاهد نويد مي‏دهد تا بدانند ثمره تلاش آنها پيروزي و به بار نشستن نهال اسلام است. مجموع اين آيات نشان مي‏دهد كه نبردِ جانانه‏اي ميان مسلمانان و دشمنانشان بر سرِ اِحيا يا اِماته دين الهي وجود دارد، ليكن خداي متعالي دين خود را ياري مي‏كند و در نهايت، پيروزي از آنِ دين حق است.

حقيقت اين است كه هر فكر، انديشه، مكتب و آييني براي استقرار و پايداري نياز به دو امر اساسي دارد:

1. موافقت با فطرت و هماهنگي با برهان؛ چون هيچ فكري بدون هماهنگي با فطرت و برهان نمي‏تواند در دل‏ها جا باز كند و بر فرض ورود به آن، استحكام نمي‏يابد.

2. پيكار و نبرد براي حاكميت آن؛ چون همه مردم در برابر حق تسليم نيستند، بلكه كساني كه انديشه ديني را مخالف سلطه گري خود مي‏بينند به مقابله و مخالفت با آن برمي‏خيزند و جلوي پيشرفت آن را مي‏گيرند. از اين جهت در كنار اجتهاد براي تبيين، ترويج و تحكيم مباني فكري، به جهاد نفس‏گير براي دفع خار راه و برداشتن موانع نياز است: لقد أرسلنا رسلنا بالبيّنات و أنزلنا معهم الكتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط و أنزلنا الحديد فيه بأسٌ شديدٌ و منافع للنّاس.[ سوره حديد، آيه 25.]

نه كوشش و تلاش به تنهايي مي‏تواند باعث استقرار و حاكميت يك مكتب شود، چنان كه هفتاد سال مبارزه قاطع، بي‏امان و پيگير در شوروي سابق، براي حاكميت افكار كمونيستي نتيجه نداد و مكتب كمونيسم به موزه‏هاي تاريخ سياسي جهان سپرده شد و نه حق بودن آيين و برهاني بودن آن به تنهايي كفايت مي‏كند؛ چنان كه سيزده سال تلاش بي‏وقفه رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) در محيط شرك‏آلود مكّه ثمره مناسب نداشت. زبان تبليغ بايد از پشتيباني زبانه تيغ برخوردار باشد تا در كنار برچيدن خارهاي راه، زمينه استقرار يك مكتب فطري و آيين حق‏گرا را فراهم كند. البته اجتهاد علمي، مقدّم بر جهاد نظامي است؛ زيرا جهاد نظامي فقط براي برطرف كردن مانع تكامل و سدّ راه سعادت است.

شكّي نيست كه بخشي از پيروزي دين حق در زمان حيات رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) و در دوره‏هاي پس از آن، در مقابل ديدگان حيرت‏زده سران ستم و سردمداران شرك و جاهليت حاصل شده است، ليكن پيروزي اصلي و نهايي كه غلبه دين حق بر همه اديان است: (ليظهره علي الدّين كلّه) مربوط به دوران ظهور حضرت بقيةاللَّه الأعظم(عجل الله تعالی فرجه) است؛ چنان كه در بسياري از روايات، آيه مزبور بر دوران آن عزيز غايب از نظر(عج) تطبيق شده و چنين آمده است: در آن دوران، حاكميت مطلق از آنِ خدا و آيين اوست.

معناي غلبه دين

همان طور كه گذشت، دين به معناي آيين (اعم از حق و باطل) است. افزون بر آنكه حرف «ال» جنس و (كلّه) بر عموميت آن مي‏افزايد. بنابراين، ظهور، غلبه و استيلاي دين مقدّس اسلام بر مكاتب باطل به معناي مضمحل و نابود كردن آنهاست، اما نسبت به اديان آسماني گذشته، به معناي زنده كردن خطوط كلي و پيراستن آنها از تحريف‏ها و پيرايه‏هاست. البته ظهور وسيطره از آنِ نور مُهَيْمِن، يعني اسلام به معناي خاص است وآن مكاتب وصحيفه‏ها تحت شعاع نور قاهر قرار مي‏گيرند؛ چون شريعت اسلام و كتاب قرآن، مُهَيْمِن بر ساير شرايع و كتاب‏هاي آسماني است و بر آنها هيمنه، نظارت، سرپرستي و رياست دارد: و أنزلنا إليكالكتاب بالحق مصدّقاً لما بين يديه من الكتاب و مهيمناً عليه .[ سوره مائده، آيه 48.}

از آنجا كه اين وعده پيروزي، هماهنگ با مشيّت و اراده الهي است، اراده‏ها و خواست‏هاي ديگر كه در مقابل آن قرار مي‏گيرد، اثر ندارد. از اين جهت فرمود: حتي اگر هيچ كافر و مشركي را خوش نيايد يا اراده و تصميم ديگري داشته باشند و در مقابل پيشرفت آن، هرگونه سدسازي و سنگ‏اندازي كنند، موفق نخواهند شد.

اشارات

1. شهادت مقام رسالت و امامت

شهادت گاهي به استناد برهان عقلي محض، زماني با تحليل معجزه واستمداد از بعضي مبادي عقلي وگاهي به استناد شهود صادق عرفاني است. شهادت خداوند به توحيد خود، تنها از قسم سوم است؛ آن هم مرتبه اعلي و اكمل آنچه در علم شهودي ممكن است. چنان كه رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) و امام معصوم (عليه‌السلام) رسالت و امامت خود را به صورت شهادت صادق عرفاني مشاهده مي‏كنند؛ آن هم در نهايت كمالي كه براي موجود ممكن متصور است. البته رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) وامام معصوم (عليه‌السلام) مي‏توانند رسالت وامامت خود را از راه اوّل و دوم براي ديگران ثابت كنند.

. ( در تفسير طبري آمده است: وقتي جبرئيل براي نخستين بار در غار حرا بر پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) نازل شد و خود را معرفي كرد پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) او را نشناخت و نفهميد كه چه شد. لذا به گونه‏اي وحشت‏زده شد كه مي‏خواست خود را از بالاي كوه پرت كند... . هنگامي كه به خانه برگشت، ماجرا را به خديجه گفت و خديجه به سراغ ورقة بن نوفل رفت و... . خلاصه اينكه اين مشكل با سرانگشت تدبير و انديشه ورقه حلّ شد و پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) با ارشاد او فهميد كه به پيامبري رسيده است! (تفسير طبري، ج30، ص161، ذيل سوره علق). با توجه به آنچه در متن آمده است، بي‏اساس بودن اين افسانه كه متأسفانه از تفسير طبري به ساير كتاب‏ها راه پيدا كرده، روشن مي‏شود: (براي توضيح بيشتر ر.ك: سرچشمه انديشه، ج1، ص335، مقاله ادب نقد ـ سيره تفسيري طبري). )

شهادت برخي از اوحدي مردان با درايت و پروا و رجال تذكيه عقل و تزكيه روح و تضحيه نفس، گذشته از راه‏هاي اول و دوم، مي‏تواند از سنخ طريق سوم نيز باشد؛ زيرا شهود رسالت رسول (صلي الله عليه و آله و سلم) وامامت ولي معصوم (عليه‌السلام) براي خواص از امت محال نيست. بنابراين زائري كه به شهادت توحيد نائل مي‏آيد و از شهادت رسالت و امامت طرفي مي‏بندد، به مقدار ارج شهادت خود فائز مي‏شود؛ زيرا همان طور كه صدر و ساقه هستي نظام‏مند، به وجود خداي يكتا و يگانه مستند است، معارف ديني زيارت جامعه كبيره نيز به شهادت توحيد الهي وابسته است. هر اندازه معرفت توحيدي قوي‏تر باشد، معرفت رسالت وامامت، نيرومندتر مي‏شود وفيض بيشتري نصيب چنين زائر عارفي مي‏گردد