توضیحات: زیر مجموعه: مقالات; دسته: قرآن و عترت; منتشر شده در 11 آذر 1397; نوشته شده توسط محمدعلی صدری; بازدید: 589

مقدمه نشریه هادی شماره 104

السلام علیکم یا اهل بیت النبوه و

...

ونورِه؛

...

اشارات

محجوبان از نور

نور عامّ الهي به اراده خود خداوند وابسته است و كسي اختياري در اين زمينه ندارد. اراده و مشيّت الهي به هر چيز كه تعلّق گرفت از اين نور عام بهره مي‏گيرد و پا به عرصه وجود مي‏گذارد. سرّش آن است كه قبل از تجلّي اين نور، چيزي وجود ندارد تا اختياري از خود داشته باشد. اما نور خاص، چون پس از ايجاد اشيا تعلّق مي‏گيرد، به حُسن انتخاب يا سوء اختيار افراد وابسته است؛ يعني هر كس كه بخواهد از اين نور بهره‏مند گردد، بايد خود را در معرض آن قرار دهد و زمينه آن را در خود ايجاد كند و اگر در معرض آن قرار نگيرد، مانند كسي است كه با ايجاد مانع يا پرده‏نشيني، خود را از پرتوافشاني خورشيد محروم كند؛ وگرنه خورشيد از پرتوافشاني باز نمي‌ايستد.

مظاهر آن نور مطلق، يعني ائمه(عليهم‌السلام) نيز اين گونه هستند؛ يعني وساطت آنان در نور عام الهي مطلق است و همه موجودات (اعم از جماد، نبات، حيوان، انسان و...) از آن بهره مي‏برند. دراين بهره‏مندي، نه تنها اختياري وجود ندارد، بلكه ايمان نيز شرط نيست. اما بهره‏مندي از وساطت آنان در نور خاص، به ايمان و اختيار بستگي دارد؛ يعني تنها كساني از هدايت ويژه آن ذوات نوراني بهره مي‏برند كه خود را در معرض تابش نور معنوي آنها قرار دهند و كساني كه چنين نكنند، خود را از نور آن نيّرهاي اعظم و آفتاب‏هاي عالمتاب محروم كرده‌اند ؛ وگرنه پرده افكندن يا دميدن با دهان براي خاموش كردن خورشيد، از فروغ آن نمي‏كاهد: يريدون ليطفئوا نور الله بأفواههم و الله متمّ نوره و لوكره الكافرون.[ سوره صف، آيه 8] چنين افرادي بدون ترديد، خود را به زحمت خواهند انداخت و در وادي گمراهي و ضلالت، سرگردان خواهند شد: يتيهون في الأرض فلا تأس علي القوم الفاسقين.[ سوره مائده، آيه 26{2. شدّت نور، مانع رؤيت

اگرچه ذات اقدس الهي، نور آسمان‏ها و زمين است و همه موجودات از بركت نور او ظهور و بروز مي‏يابند، ليكن از باب تشبيه معقول به محسوس، مي‏توان او را به خورشيد تشبيه كرد كه نگاه مستقيم و خيره شدن به آن مقدور هر چشمي نيست. آري، اگر پشت ابر قرار گيرد و از شدّت نور آن كاسته شود، بسياري از افراد مي‏توانند مشاهده‌ش كنند، هرچند كه چشم موجوداتي، همانند خفّاش هرگز توان مشاهده خورشيد را ندارد و تا زماني كه چراغ عالم افروز در افق پنهان نشود، قدرت خودنمايي نمي‏يابد.

در دعاهاي صادق آل محمدصلی الله علیه و آله آمده است: «أنا أسئلك يا من احتجب بنوره عن خلقه»[ بحار الانوار، ج91، ص41.]

بنابراين، مشاهده نور او به استعداد افراد و قدرت بينايي آنها بستگي دارد و هر كسي به مقدار توان خود مي‏تواند آن را مشاهده كند؛ به گونه‌اي كه از رسول خداص رسيده است: «ما عرفناك حق معرفتك».[ بحار الانوار، ج66، ص292]

تو را چنان كه تويي هر نظر كجا بيند؟ به قدر بينش خود هر كسي كند ادراك

بر همين قياس، شناخت مظاهر آن نور مطلق، يعني ذوات نوراني ائمه اطهار(عليهم‌السلام) آن گونه كه هستند، مقدور همگان نيست. رسول خداص فرمود:

يا عليّ! ما عرف الله حقّ معرفته غيري و غيرك و ما عرفك حقّ معرفتك غير الله و غيري؛ اي علي! خدا را آن گونه كه حقّ معرفت او [و مقدور ممكنات ]است، كسي جز من و تو نشناخته است و تو را نيز آن گونه كه زيبنده توست، كسي جز خدا و من نشناخته است.[ بحار الانوار، ج39، ص84.]

سرّ اين تشابه در عدم شناخت، در كلام اميرمؤمنان(عليه‌السلام) در پاسخ سلمان و ابوذر چنين آمده است: «معرفتي بالنّورانيّة معرفة الله عزّ وجلّ و معرفة الله عزّ وجلّ معرفتي بالنّورانية».[ ـ همان، ج26، ص1]

همان طور كه موجود متناهي توان شناخت هستي نامتناهي را ندارد، موجود داني نيز قدرت اكتناه موجود عالي را ندارد؛ هرچند موجود عالي متناهي باشد..

نوراني شدن، هدف برتر آفرينش

هدف متوسط آفرينش بشر، علم و عبادت اوست تا در بخش عقل نظري صاحب انديشه صائب شود: الله الّذي خلق سبع سموات و من الأرض مثلهنّ يتنزّل الأمر بينهنّ لتعلموا أنّ الله علي كلّ شي‏ءٍ قدير و أنّ الله قد أحاط بكلّ شي‏ءٍ علماً[سوره طلاق، آيه 12.] و در بخش عقل عملي، صاحب انگيزه صالح گردد. و ما خلقت الجنّ و الإنس إلاّ ليعبدون[سوره ذاريات، آيه 56.] و در ظلّ اين دو عنصر محوري (علم و عمل)، عنصر اساسي ديگري به نام عدل‏مداري كه در آيه ... ليقوم الناس بالقسط[سوره حديد، آيه 25.] گوشزد شده، تحقّق يابد.

هدف نهايي آفرينش انسان، نوراني شدن اوست تا بتواند آنچه را ديگران نه تنها با علم شهودي نمي‏بينند، بلكه با ادراك حصولي هم نمي‏فهمند، با چشم دل ببيند. رسيدن به اين مقام والا كه تنها براي اندكي از پيروان قرآن و عترت؛ يعني يگانه‏هاي آنها دست يافتني است، به انسان‏هاي سالكِ واصل وعده داده شده است: هو الّذي يصلّي عليكم و ملائكته ليخرجكم من الظلمات إلي النور[سوره احزاب، آيه 43.]، الر كتاب أنزلناه إليك لتخرج الناس من الظلمات إلي النور.[ سوره ابراهيم، آيه 1.]