هیأت فرهنگی شهید هادی زاده

تفسیر شریف تسنیم سوره بقره(شماره 91 و 92)

سوره بقره، آيه 30  

و اذ قال ربك للملائكه انى جاعل فى الارض خليفه قالوا اتجعل فيها من يفسد فيها و يسفك الدماء و نحن نسبح بحمدك و نقدس لك قال انى علم مالاتعلمون

مراتب خلافت

خلافت الهى درجات متعدد دارد؛ زيرا خداوند، ظهورهاى متفاوت دارد و آنچه در آيه محل بحث مطرح است خلافت خليفه تام و كامل است كه كار خداى سبحان را به اذن او در همه شوون جهان امكان انجام مى دهد؛ يعنى چون خداى سبحان عليم و قدير بالذات است، انسان كامل نيز مظهر تام آن عليم و قدير است و عالم به علم الهى و مقتدر به قدرت الهى و متخلق به اخلاق الهى است و محدوده جهان تكوين براى او، همانند محدوده بدن براى هر انسان است كه هر كارى را اراده كند به اذن خدا مى تواند آن را انجام دهد و چنين انسان كاملى هم در ذات (به اصطلاح حكيمان) و اوصاف ذاتى و هم در اوصاف فعلى و آثار عينى خليفه الله است ؛ ذات و صفاتش خليفه ذات و صفات خداست و افعال و آثارش ‍ خليفه افعال و آثار خداست ؛

اگر كسى واجد اوصاف كمال خداوند باشد فى الجمله داراى خلافت او خواهد بود، ليكن تفصيل درجات آن به اين شرح است :

1- اگر ثبوت صفات كمالى براى كسى در حد حال بود كه قابل زوال است و قبول زوال آن نيز سريع خواهد بود. چنين شخصى خلافت او از خداى سبحان در حد حال است، نه زايد بر آن.

2- چنانچه به مرحله اى رسيد كه اوصاف كمالى براى وى در حد ملكه بود، (يعنى گرچه قابل زوال است ليكن قبول زوال آن كند خواهد بود) چنين شخصى خلافت او از خداوند در حد ملكه است، نه زايد بر آن.

3- اگر به درجه اى بار يافت كه صفات كمالى براى او در حد تقويم ماهوى بود، يعنى مقوم ماهيت او شد و يكى از اجزاى ماهوى او را تشكيل داد مادامى كه آن ماهيت موجود است زوال پذير نخواهد بود. چنين شخصى خلافت او از خداى سبحان در حد تقويم ماهوى اوست، نه زايد بر آن.

4- چنانچه به قله هرم تكامل نايل آمد به طورى كه صفات كمالى براى وى در حد تقويم وجودى بود نه ماهوى و به نحو عينيت بود نه جزئيت، يعنى كمال هاى مزبور عين هويت او بود نه ماهيت و نه به نحو جزئيت ؛ زيرا وجود، اصيل و بسيط است و از هر گونه تركيب و تجزيه منزه است و اگر كمالى براى آن ثابت شد حتما به نحو عينيت ست، نه جزئيت، چنين انسان كاملى خلافت الهى عين هويت وجودى او خواهد بود و فرض زوال با حفظ هويت فرض جمع دو نقيض است ؛ زيرا سلب شى ء از نفس خود همان جمع دو متناقض است. خلافت چنين انسان كاملى از خلافت ديگر خلفا برتر است.

تسنیم (گردان قم) نشریه هادی شماره 90 و 91

زُيِّنَ لِلنّاسِ حُبُّ الشَّهَوتِ مِنَ النِّساءِ والبَنينَ والقَنطيرِ المُقَنطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ والفِضَّةِ والخَيلِ المُسَوَّمَةِ والاَنعمِ والحَرثِ ذلِكَ مَتعُ الحَيوةِ الدُّنيا واللهُ عِندَهُ حُسنُ المَئابِ (14)

گزيده تفسير

دوستي مشتهيات گوناگون غريزي، عاطفي، مالي و... از زنان، پسران، اموال فراوان و انباشته مانند زر و سيم، اسبهاي متشخص، دامها و كشتزارها براي مردم آراسته شده؛ ليكن اينها متاع ناچيز زندگي دنياست و فرجام نيكو نزد خداست.

خداي سبحان خود را فاعل زينت‏بخشي زمين، آسمان و فطرت آدميان مي‏داند و هر زينت‏بخشي ممدوح هم از او وهم از نزد اوست و هر زينت‏بخشي مذموم تنها از نزد اوست (هر پديده امكاني اگر خير باشد بي‏واسطه به خدا نسبت دارد و چنانچه شر باشد با واسطه)؛ ليكن سباق و سياق آيه مورد بحث كه در پي توبيخ و تحقير شهوت‏گرايان است مي‏رساند كه فاعل تزيينِ حبّ شهوات، شيطان است نه ذات اقدس خداوند. تزيين اعيان خارجي به خدا منسوب است؛ ولي تزيين اوصاف نفساني دسترس وساوس شيطاني كار شيطان است.

سلام علی آل یاسین...!(278)

مقدمه نشریه هادی شماره 90 و 91

السلام علیکم یا اهل بیت النبوه و ...

و عباده المكرمين الّذين لايسبقونه بالقول و هم بأمره يعملون و رحمة الله و بركاته؛

و (شما اي) بندگان كرامت بخشيده شده او، همانان كه سبقت بر او نمي‌گيرند و به فرمان او عمل مي‌كنند و رحمت خدا و بركات او بر شما باد

.....

جايگاه عبوديّت

گفته شد كه اين جمله، برگرفته از آيه‌اي است كه خداوند در آن، فرشتگان را وصف مي‌كند. آن آيه چنين است: و قالوا اتّخذ الرحمن ولداً سبحانه بل عباد مكرمون  لايسبقونه بالقول و هم بأمره يعملون.[ سوره انبياء، آيات 26 ـ 27.]

بنابراين، آنچه درباره فرشتگان مطرح است، هم نفي فرزندي خدا و هم اثبات عبوديت محض براي آنان در برابر خداي سبحان است. اينكه در آيه بعد و بسياري از آيات مي‌فرمايد: فرشتگان، بدون اذن خدا از كسي شفاعت نمي‌كنند: (لايشفعون إلاّلمن ارتضي)[2]، سرّش همين عبوديت محض آنان است؛ چون «عبد محض»، بدون دستور يا اذن مولا كاري ندارد؛ نه تنها آنچه در اختيار دارد، از آنِ مولاست، بلكه هر فعل و سكون او نيز در اختيار وي است.

در اينجا دو سؤال طرح مي‌شود:

سلام علی آل یاسین...!(277)

حضرت مهدي‏(عجل الله تعالي فرجه)‌، عامل تحقّق دين خدا

يكي از معاني ظهور (يا لازم معناي آن)، غلبه و پيروزي است؛ چه اينكه يكي از بارزترين مصداق‌هاي امر خدا همان دين الهي است. آنچه انگيزه نهايي بعثت پيامبران است، همانا پيروزي دين خدا بر تمام مكتب‌هاي باطل يا منسوخ است: ليظهره علي الدّين كلّه[ سوره توبه، آيه 33.] و

سلام علی آل یاسین...!(276)

آشكاركنندگان فرمان‌هاي الهي

مشيّت الهي با فرمان‌هاي او محقّق مي‌شود. فرمان خدا يا به صورت تكوين است يا به صورت تشريع. هر يك از اين دو، گاهي به صورت امر است و گاهي به صورت نهي. هنگامي كه فرمان تكويني صادر مي‌شود، مورد آن، بدون كم و كاست تحقّق مي‌يابد، اما در فرمان‌هاي تشريعي، با توجه به اينكه بين اراده الهي و تحقّق مراد در خارج، اراده عبد فاصله است و به اصطلاح، شخص مأمور بايد با اختيار خود، آن كار را انجام دهد، امكان تخلّف در آن وجود دارد.

اوامر و نواهي تشريعي الهي به‌وسيله سفيران او، يعني پيامبران(عليهم‌السلام) براي بندگان خدا روشن مي‌شود و پس از آنان، جانشينانشان اين مهم را بر عهده مي‌گيرند. ازاين‌رو پيامبران و جانشينان آنها، مظهر امر هدايت كننده خدا هستند.

رساله الولایه (نشریه هادی شماره ۸۹)

به نام خدا

این مطلب بسیار روشن است، اما برای تبیین بیشتر به ذکر یک مثال می پردازیم، وقتی به دربار یکی از پادشاهان حاضر شویم و محضر شاهی را ادراک کنیم، چنان حالمان دگرگون شده و این تغییر حالت به اعمالمان سرایت می کند و چنان خضوع و خشوع و حضور قلبی فراهم می آورد که هرگز در نماز چنین حالاتی نداریم، با اینکه در نماز به محضر پروردگار پادشاهان و شاه شاهان مشرّف می شویم و نزد او حاضر می شویم.

تفسیر شریف تسنیم(نشریه هادی شماره89)

آيه 30  سوره بقره،

و اذ قال ربك للملائكه انى جاعل فى الارض خليفه قالوا اتجعل فيها من يفسد فيها و يسفك الدماء و نحن نسبح بحمدك و نقدس لك قال انى علم مالاتعلمون

گزيده تفسير 

تناسب آیات

این آیه که مباحث آن به دو بخش اِعلام خلافت انسان از جانب خدای سبحان و سوال و جوابی درباره خلافت مستقیم می شود،سرآغاز آیات دهگانه ایست که جایگاه انسان را در نظام احسن تعیین میکند و دلالت دارد که انسان از استعداد خاصی در زمینه معرفت حقایق برخوردار است و با شکوفا شدن آن می­تواند از فرشتگان برتر شود و مظهر صفات جلال و جمال و همه ی اسمای حسنای حق گردد و ازاین طریق قدرت تسخیر او بر همه ی آنچه در زمین و آسمانهاست:«و سخر لکم ما فی السموات و ما فی الارض» ظهور یابد نیز،موقعیت فرشتگان را در ارتباط با انسان روشن می­سازد و با طرح استفهام آنان و پاسخ خداوند به آن و همچنین با مطرح ساختن فرمان سجده ی آنان در برابر آدم،عدم استعدادشان را برای مقام خلافت خاص الهی نشان می­دهد و از جایگاه ابلیس و دشمنی او با آدم و ذریه ی او و در مجموع،استکبار شیطان در برابر خدا،پرده برمی­دارد و در نهایت به آسیب پذیری انسان بر اثر وسوسه های ابلیس و هبوط و تنزلش از مقام شامخی که داشت می­پردازد و درضمن به امکان توبه و تدارک آسیب ها و بازگشت به مقام قرب پیشین،اشاره می­کند.