تفسیر شریف تسنیم2 (نشریه هادی شماره 81 و 82)

رأي علاّمه‌طباطبايي درباره راز آيات متشابه در قرآن

بررسي دقيق سخنان متقدّمان و متأخران در زمينه سرّ اشتمال قرآن بر متشابه، روشن مي‌كند كه رأي حضرت علاّمه طباطبايي(قدس‌سرّه) تحوّلي است در تفسير؛ نه نظريّه‌اي در رديف ديگر نظريات، زيرا همه آراي ديگران بر اين استوار است كه متشابه را نيز مانند محكم خداي سبحان نازل كرده است؛ امّا ايشان سراسر قرآن را محكم مي‌داند و متشابه را برگرفته از فكر بشرِ غيرِ معصوم مي‌شمارد: همان‌گونه كه باران پيش از رسيدن به زمين و ايجاد سيل، كفي همراه ندارد و تنها از حركت و خروش آب است كه سيل پديد مي‌آيد و سرانجام نيز با جريان همين آب، كف باطل از ميان مي‌رود و آب سودمند به حال بشر برجا مي‌ماند: ﴿فَاَمَّا الزَّبَدُ فَيَذهَبُ جُفاءً واَمّا ما يَنفَعُ النّاسَ فَيَمكُثُ فِي الاَرض﴾(سوره رعد، آيه 17) خداي سبحان هم محكمات را فرو فرستاده است، نه متشابهات را. گم كردگان راه مي‌پنداشتند خداوند متشابه را نازل كرده است، از اين‌رو به توجيه اشتمال قرآن بر متشابه پرداختند؛ امّا به نظر استاد، علامه طباطبايي سراسر قرآن كريم محكم است و هنگام رسيدن به نشئه فكر بشرِ غير معصوم، تشابه مي‌يابد، پس حضرت استاد (قدس‌سرّه) در اين مسئله نيز همانند ديگر مباحث قرآني، رهاورد جديدي دارند. (الميزان، ج3، ص72 ـ 71)

ايشان در اين زمينه يك مقدمه و پنج اصل بيان مي‌كنند و سپس از آن‌ها ده نتيجه مي‌گيرند.

تفسیر شریف تسنیم(نشریه هادی 80)

گزیده تفسیر

از منظر قرآن حیات دنیوی محل تجارت پرسود با خداوند و یا تجارت بی­منفعت با شیطان است. سرمایه انسان در این بازار، هدایت درونی(فطرت)، هدایت بیرونی(وحی)، نیروهای ادراکی و تحریکی و عمر آدمی است. در این تجارت فروشنده، عین کالا و خریدار عین بهاست. در این تجارت منافقان تمام سرمایه را می­بازند.

تفسیر شریف تسنیم (نشریه هادی شماره 80)

گزیده تفسیر

از منظر قرآن حیات دنیوی محل تجارت پرسود با خداوند و یا تجارت بی­منفعت با شیطان است. سرمایه انسان در این بازار، هدایت درونی(فطرت)، هدایت بیرونی(وحی)، نیروهای ادراکی و تحریکی و عمر آدمی است. در این تجارت فروشنده، عین کالا و خریدار عین بهاست. در این تجارت منافقان تمام سرمایه را می­بازند.

تفسیر شریف تسنیم2 (نشریه هادی شماره 80)

آیه 7 سوره آل عمران...

راز كاربرد متشابه در قرآن

«تشابه» از اوصاف لفظي، مانند عموم يا اطلاق يا اجمال نيست، زيرا لفظ مجملْ ظهوري ندارد. آري ممكن است كسي آن را مطابق رأي خود معنا كند؛ لكن شأنيّت فتنه‏زايي ندارد، چون براي همگان مفهوم روشني ندارد تا دستاويز بيماردلان قرار گيرد، چنان‏كه عمل كردن به آيه عام يا مطلق، بي‏اعتنا به مخصّص يا مقيّد، خلاف است؛ امّا فتنه‏انگيز نيست؛ ولي متشابه در معناي خود ظهور دارد، گرچه آن معناي ظاهر حق نيست و حق نماست؛ مثلاً آيه ﴿اِنَّ رَبَّكَ لَبِالمِرصاد) 1) به خوبي دلالت دارد كه خدا در كمين است؛ امّا عقل نمي‏پذيرد كه خداي مجرّد محض و پيراسته از جسم و ماده، در كمين جسماني باشد؛ لكن ارجاع اين آيه به آيه محكمي چون ﴿لَيسَ كَمِثلِهِ شي‏ء)2) روشن مي‏سازد كه مترصّد بودن، صفتِ فعل خداست نه ذات؛ و فعل خدا موجود امكاني است، پس مي‏شود در مكان معيّني ظهور كند.

تفسیر انسان به انسان (نشریه هادی شماره 79)

آخرین مورد از پیامدهای مغالطه هویتی:

5. سقوط به ورطه­ کمتر از حیوانیت

بر اثر مغالطه­ هویت، انسان عمری چون حیوان به سر می­برد و می­پندارد زندگی­ ای انسانی دارد، در حالیکه او را کاملا تخلیه کرده و کنار گذاشته و دیگری را به جای او نشانده ­اند. اینان بسان حیوان بلکه پست­تر از آن­اند: «ان هم الا کالانعام بل هم اضل سبیلا» (سوره­ فرقان، آیه­ 44).

آنها که تحت ولایت شیطان، اصل را فرع و فرع را اصل قرار داده ­اند، کاسه­ دل را وارونه کرده و پوستین دین را پشت و رو یا زیر و رو پوشیده ­اند و موعظه و ارشاد حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) هم که پیغمبر و معصوم است در اینها اثر نمی­کند: «سواء علیهم ءانذرتهم ام لم تنذرهم لا یومنون» (سوره­ بقره، آیه­ 6)؛ چون کوثر قرآن به منزله­ بارشی است که می­بارد؛ ولی در چنین ظرف واژگونی نمی­نشیند.

تفسیر شریف تسنیم(نشریه هادی شماره 79)

آیه11و12: واذا قيل لهم لا تفسدوا فى الارض قالوا انما نحن مصلحون - الا انهم هم المفسدون و لكن لا يشعرون

گزيده تفسير  

منافقان بر اثر فريبكارى نفس، بر اين پندار باطلند كه واقعا مصلحند و از اين رو كذب آنان در اين مورد خبرى است نه مخبرى بر خلاف اظهار ايمان آنان كه هم كذب خبرى است و هم كذب مخبرى.

خداى سبحان از دروغ منافقان پرده برداشته با تاكيد آنان را مفسد مى خواند. سر جهل منافقان به افساد خويش آن است كه عقل نظرى آنان در دست و هم خيال و عقل عملى آنان در چنگ شهوات و غصب اسير است.

تفسیر شریف تسنیم2 (نشریه هادی شماره 79)

بسم الله الرحمن الرحیم

اِنَّ اللهَ لايَخفي عَلَيهِ شي‏ءٌ فِي الاَرضِ ولافِي السَّماء(5)

گزيده تفسير

مجموع نظام آفرينش، آفريده ذات اقدس خداوند است و تحت سيطره و هيمنه او اداره مي‏شود و با اراده و مشيّت او استمرار مي‏يابد، بنابراين هرگز چيزي نه در آسمان مي‏تواند از خداوند پنهان بماند و نه در زمين.

تفسير

تناسب آيات

در آيه پيشين تعليل عذاب كافران با جمله ﴿واللهُ عَزيزٌ ذو انتِقام﴾ بيان شد و اين تعليل به پيوستي نياز داشت كه معنا را كامل كند، زيرا شايد كفر بعضي افراد از ديد عزيز منتقم مخفي بماند و وي از عذاب برهد؛ براي رفع اين احتمال، اين آيه مي‏فرمايد كه او خدايي است كه اعمال جوارح و جوانح از ديدش پنهان نمي‏ماند، چنان‏كه قيوم بودن مطلق، بي‏علم احاطي و اطلاقي مقدور نيست، زيرا موجودي كه بخواهد قوام تمام اشياي سپهري و زميني را اداره كند بايد به همه آنها عالم باشد.

گفتني است كه اين آيه با آيه بعدي نيز مناسب و سرفصلي براي مطالب تازه است.

تفسیر شریف تسنیم2(نشریه هادی شماره 78)

سوره آل عمران

پيش‏گفتار سوره

 نام و اوصاف سوره

عنوان «آل عمران» فقط يك بار در قرآن، آن هم در آيه 33 همين سوره به كار رفته است: ﴿اِنَّ اللهَ اصطَفي ءادَمَ ونوحًا وءالَ اِبرهيمَ وءالَ عِمرنَ عَلَي العلَمين﴾. «عمران» از ذرّيه حضرت ابراهيم(عليه‌السلام) است؛ ولي اختلاف است كه مراد از آن پدر حضرت مريم(عليهاالسلام) است يا پدر حضرت موسي(عليه‌السلام). ظاهراً عمران در اين آيه پدر حضرت مريم(عليهاالسلام) است و آيه ﴿ومَريَمَ ابنَتَ عِمرن﴾ (سوره تحريم، آيه 12) مؤيّد اين ظهور است.

طبق برخي روايات، اين سوره در تورات «طيْبة» ناميده شده است و بعضي مفسران برايش نامهاي ديگري نيز برشمرده‏اند؛ مانند الأمان، الكنز، المعنية، المجادلة و الاستغفار و زهراوين و اصطفاء.